Evet, soyadım (Akbıyık) kadar sıra dışı olan bir diğer demografik bilgi de ilginç adı duyanlarda bir şaşkınlık ve tebessüm uyandıran memleketim Çöpköy… 90’larda köy hayatı yaşayan şanslı nesildenim ve geri dönüp baktığımda iyi bir çocukluk yaşadığım köyümü siz de tanıyın isterim. Yüzlerce yıllık geçmişine rağmen maalesef çok da gelecek vaat edemeyen bir yer Çöpköy. Ama mutlaka gidip görülesi…
Çöpköy’ün Konumu ve Tarihi
Çöpköy, Uzunköprü ilçe merkezine 14 km (yaklaşık 15 dk), Edirne merkeze 75 km (yaklaşık 1 saat) mesafededir ve Edirne – Tekirdağ – Kırklareli il sınırlarının birleştiği uç kısımda yer almaktadır. Yunanistan sınırına da kuş uçuşu yaklaşık 20 km mesafededir, Edirne’nin göbeğinde konumlanmıştır. Çöpköy’ün tarihi, Osman Devleti’nin 1361’de Edirne’yi alıp başkent yapmasının ardından Rumeli ve Balkanlar’a yoğun seferler yaptığı ve Trakya’yı yeniden şekillendirdiği 14’üncü yüzyılın sonlarına, 1400’lerin başlarına kadar dayanmaktadır. Nitekim, Çöpköy’ün “kasabası”, yani bağlı olduğu ilçe olan Uzunköprü, Osmanlı Devleti’nde Sultan II. Murat’ın emriyle Rumeli yakasında kurulan ilk Türk şehridir. Köyümüzün koordinatları (41° 13′ 10” D, 26° 49′ 23” K) şeklindedir.
Nişanyan Yeradları Envanteri’nde Çöpköy “20. yy başında “Bulgar yerleşimi” olarak, günümüzde ise “Pomak – Alevi yerleşimi” olarak tanımlanmaktadır. Heinrich Kiepert’in 1877’de Berlin’de yayınlanan Karte vom Östlichen Rumelien haritasında ise Bulgarca “Çepova” adı Latin harfleriyle Türkçe olarak yazılmıştır. Ayrıca, Osmanlı Devleti’nin 1901 yılına ait Erkân-ı Harbiye-i Umumiye Rumeli-i Şahane Haritaları’nda “Çöpköyü” olarak yazılmıştır.
Bazen Manisa’nın Sarıgöl ilçesine bağlı Çöpköy ile de karıştırılan Çöpköy’ün ismiyle ilgili birkaç rivayet vardır. Birincisi; coğrafi olarak stratejik bir kavşak noktasında yer aldığı için eski zamanlardan beri göç eden insanların kesişim noktası olmuştur ve insanlar nereye gideceklerini, nerede ikamet edeceklerini Çöpköy’de çöp çekerek kararlaştırmıştır. Bu şekilde köyün adı “çöp çekilen yer” olarak öne çıkmış ve sonraları Çöpköy olarak kalmıştır. Çöpköy’ün civardaki 15’e yakın köye doğrudan bağlantı yolunun olması ve Uzunköprü – Hayrabolu arasında önemli bir kavşakta yer alması bu isim hikayesini mantıklı kılmaktadır.
Hikayesi daha güçlü olan bir diğer rivayete göre ise Çöpköy, ismini şu şekilde almıştır: Osmanlı Devleti’nin Rumeli’de egemenliğini pekiştirdiği yıllarda, Edirne başkent iken, o zamanki adı “Cisr-i Ergene” olan, Uzunköprü ilçemize adını veren, “dünyanın en uzun taş köprüsü” olma niteliği olan ve UNESCO geçici kültürel miras listesinde yer alan 174 kemerli ve 1392 metre uzunluğundaki tarihi köprünün yapımı 1426’dan 1443’e kadar 17 yıl sürmüştür. İnşaatın temellerini oturtmakta zorlanan ustalar büyük sıkıntılar yaşadığı için, çoğu devlet yöneticisi gibi dönemin Padişahı II. Murat da birçok kez dönemin başkenti Edirne’den Uzunköprü’ye gelmiş, inşaatı ziyaret etmiş ve ustalarla toplantılar yapmıştır. Bu ziyaretlerden birinde padişah o gün Uzunköprü’de kalmıştır ve ertesi gün ava çıkmak istemiştir. Kıyafetlerini giymiş ve yanındakilerle birlikte Çöpköy’ün bayırlarına doğru ava çıkmışlardır. Av için araziye açılan padişah ve ekibi, Kırkkavak Köyü’nün doğu yönünden avcılık taktiği gereği takımlar halinde dağılarak fundalık ve susuz vadilerden ilerlemiş, Beykonak Köyü’nün Süleymaniye Tepesi’nden salınarak Çöpköy’e varmıştır. Köye girince soğuk birer tas ayran ikram edilmesini isteyen avcılara köy ahalisi bir küp ayranı taslarla ikram etmek üzere hazırlamıştır. Köydeki ahali, tam ayran taslarını ikram ederken avcılardan bazılarının oldukça yorgun ve terli olduğunu görmüştür. O sırada hemen evin damından kibrit büyüklüğünde saman çöpleri kopararak soğuk ayran taslarının içine koymuştur. Padişah ve avcı ekibi tasların içindeki saman çöpünden dolayı ayranı üfleyerek, yavaş yavaş içmiştir. Vardır bir hikmeti deyip misafirlik adabı ile bir şey demeden, teşekkür edip Uzunköprü’ye, oradan Edirne’ye dönmüşlerdir. Aylar sonra bile ayran taslarındaki saman çöpü padişahın aklını kurcalamaya devam etmiştir ve adamlarını göndererek kendilerine ayran ikram eden ev sahibini saraya getirmelerini istemiştir. Padişah, saraya gelen ev sahibine soruyu yöneltmiştir: “Hatırlamışsındır, zamanla sizin ikram ettiğiniz soğuk ayrandan birer tas içmiştik. Ama tasların içinde saman çöpü vardı. Bunun bir hikmeti var mıdır, nedendir?” Ev sahibi padişaha şu cevabı vermiştir: “Padişahım, sizler avdan geliyordunuz, yorgundunuz, hatta terliydiniz. İkram ettiğimiz ayran çok soğuktu. Hızlı içseniz maazallah hasta olabilirdiniz. Biz de ayranları yavaş için, soğuğu sizi hasta etmesin diye tasların içine saman çöpü attık.” Ev sahibinin ince düşüncesini anlayan padişah kendisine bir kez daha teşekkür etmiştir ve bir kese altın ile mükafatlandırmıştır ve eklemiştir: “Bundan sonra sizin köyün adı Çöpköy olsun”.
İşte, şirin köyümüz Çöpköy’ün sıra dışı ismi bu şekilde belirlenmiştir. Hikayelerden hangisine isterseniz inanabilirsiniz…
Çöpköy’ün İdari Yapısı
1950’lerde Edirne’nin önemli nahiyelerinden biri olan Çöpköy, etrafındaki 16 köyün bağlı olduğu yerel idare merkezi olarak gelişmiştir. O dönemde nahiyede mahkeme dahil birçok mülki idare hizmeti verildiği ve stratejik bir yerleşim yeri olduğu, yakın zamana kadar da aktif olarak kullanılmakta olan tarihi nahiye (belde belediyesi) hizmet binasından da anlaşılmaktadır. 1963 yerel seçimlerinde ilk belediye başkanını seçen Çöpköy, en son 2004 yerel seçimlerinde belediye başkanı seçmiştir. Son seçilen belediye başkanı Hüseyin Çolak’tır ve vefatının ardından İzzet Topçu başkan olarak devam etmiştir. 06.03.2008 tarihinde kabul edilen 5747 sayılı “Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”a göre, nüfusu 2.000’in altında kalan Çöpköy Belediyesi’nin tüzel kişiliği, o tarihten sonraki ilk genel mahalli idareler seçiminden geçerli olmak üzere kaldırılarak köye dönüştürülmüştür. Ancak, dönemin belediye yönetimi, Çöpköy’ün bağlı olduğu ilçe belediyesine, yani Uzunköprü’ye mahalle olarak katılma talebinde bulunmuştur.
Çöpköy, aradaki 14 kilometrelik mesafeye rağmen, Atatürk, İnönü ve Fevzi Çakmak adlı 3 ayrı mahallesi birleştirilerek Çöpköy Mahallesi olarak Uzunköprü ilçesine bağlanmıştır. Belediye olduğu dönemlerdeki başkanlarını geçmişe doğru şöyle sıralayabiliriz: 2004: Hüseyin Çolak ve vefatının ardından İzzet Topçu (DYP); 1999: Ramiz Özgen (CHP); 1994: Ramiz Özgen (CHP); 1989: Ethem Çolak (DYP); 1984: Fehmi Aydın (ANAP); 1977: Naci Atalay (CHP); 1968: Naci Atalay (CHP); 1963: Naci Atalay (CHP).
Çöpköy günümüzde Uzunköprü’nün bir mahallesi olduğu için, 2009 ve 2014 yerel seçimlerinde muhtar seçilerek iki dönem görev yapan Kayahan Çolak’ın ardından 2019 yerel seçimlerinde muhtar olarak seçilen Mustafa Arslan halen görev yapmaktadır.
Çöpköy’ün Coğrafyası, Demografisi, Ekonomisi ve Günlük Hayatı
Çöpköy, Edirne’nin en yüksek noktası olan 378 metre rakımlı Süleymaniye Tepesi’nin ve Kale Bayırı’nın eteklerinde, ovalık bir bölgede yerleşmiştir. Çöpköy’ü çevreleyen bayırlar meşe ve fundalıklarla örtülüdür. Kale Bayırı sırtlarından doğan ve Uzunköprü’de Ergene Nehri ile birleşen genişçe bir dere Çöpköy’ün kenarından geçmektedir. 2000’li yılların başlarına kadar balıkçılığın bile yapılabildiği bu dereler son yıllarda iyice kirlenmiş ve kurumuştur. Trakya bölgesinde sıkça rastlanan sulama göletlerinden biri de, Çöpköy’ün hemen dışında, bu derenin kollarından biri üzerinde kurulmuştur ve halen faaldir.
Çöpköy’de istihdam büyük oranda tarıma ve kısmen hizmet sektörüne ve yarı sanayi üretimine dayalıdır. Yer yer sulu tarım yapılarak şeker pancarı, mısır ve çeltik ekilse de, Çöpköy tarımı daha ziyade buğday, ayçiçek, süpürge, arpa, susam, kanola gibi kuru tarım ürünlerine dayanmaktadır. Bağ-bahçe konusunda ezelden beri iyi bir seviyede olan Çöpköy, bölgede şeftali, kiraz ve çileğiyle meşhurdur. Son yıllarda alınan devlet destekleriyle ceviz ekimi de yapılmıştır. Tarım ile birlikte büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık da yoğun olarak yapılmaktadır. Bunların yanı sıra arıcılık ve kümes hayvanları bakıcılığı da son yıllarda yaygınlaşmaktadır.
Köyde yaşayanların önemli bir kısmı yaşlıdır ve emeklidir. Nüfusun %85’i yaşlı ve orta yaş gurubundadır, sadece %15’i gençtir. Günümüzde Çöpköy’de yaşayanların büyük çoğunluğu orada doğmuştur, dışarıdan göç oranı çok azdır. Ancak Osmanlı Devleti 93 Harbi ve Balkan Savaşları ile hezimete uğrayınca bugünkü Bulgaristan, Yunanistan ve Romanya topraklarında yer alan bölgelerden çok sayıda Pomak, Gacal, Dağlı, Arnavut ve Roman kökenli Türk Çöpköy’e göçmüştür. Mübadele ile gelenlerin sayısı çok az olmakla birlikte günümüzdeki demografik yapı büyük oranda göçlerle şekillenmiştir. Nitekim Çöpköy’de Muhacir Mahallesi diye adlandırılan bir kesim de bulunmaktadır.
Öte yandan, 1800’lü yılların ikinci yarısından, Kurtuluş Savaşı kazanılıp Yunanlılar Meriç Nehri ötesine geçirtiline kadar neredeyse tüm Trakya gibi Uzunköprü ve Çöpköy’de de Rumların yaşadığı ve hatta aktif kiliselerin olduğu bilinmektedir. O zamanlar Uzunköprü’nün adı bile Yunanca (uzun geçit) anlamına gelen “Makri Fére” şeklinde değiştirilmiştir. Restorasyonu yaklaşık 10 yıl önce yapılan ve Yunanlı turistlerin sıkça ziyaret ettiği Aziz İoannis Kilisesi Uzunköprü merkezde bulunmaktadır, ancak Çöpköy’deki kiliseden bir eser kalmamıştır. Çöpköy’deki kilisenin o dönem bulunduğu bölge ise günümüzde Kilise Mahallesi diye adlandırılmaktadır.
Özellikle 20 yıldır faaliyet gösteren tekstil işletmesi Çöpköy ve civar köylerden yaklaşık 200 kişiyi istihdam etmektedir. Civar köylerde madencilik faaliyeti yürüten kömür işletmeleri de önemli bir istihdam sunmaktadır. 2018 yılında kurulan güneş enerjisi ile elektrik üreten tesis de halen çalışmaktadır. Günümüzde 1000 kişinin altında nüfusu olan Çöpköy, özellikle 1990’larda İstanbul, Çerkezköy ve Çorlu’ya yoğun bir iş göçü vermiştir. Ancak son yıllarda, büyük şehirlerden ve sanayinin yoğun olduğu bölgelerden köye ters göç başlamıştır. Müstakil olarak inşaa edilen yeni ve modern evlerin yanı sıra, Meşeli Evler gibi ahşap yapıların olduğu toplu siteler de yapılmaya başlanmıştır ve köye dışarıdan göç de her geçen gün artmaktadır. Yıllara göre nüfus dağılımı şu şekilde kaydedilmiştir:
2022: 986
2015: 1184
2000: 1757
1997: 1879
1990: 2022
1985: 2144
1980: 2073
1970: 2016
1965: 2138
1960: 2137
8 yıllık zorunlu eğitime geçilen 1997 yılına kadar Çöpköy’de ilkokul ve ortaokul binaları ayrıydı. Benim de mezunu olduğum Çöpköy Merkez İlkokulu Atatürk Mahallesi’nde, eski belediye binasının hemen ardasındaydı. Bu bina 2000 yılında yıkılmış, yerine inşaa edilen çok amaçlı tesis de tekstil fabrikası olarak kullanılmaya başlanmıştır. Çöpköy Ortaokulu ise İnönü Mahallesi’ndedir ve taşımalı eğitim uygulamasıyla civar köylerden de çocuklara ilk ve orta seviyede (4+4 yıl) eğitim vermeye devam etmektedir. Ortaokulun hemen yanında halı saha ve spor alanları mevcuttur. Ayrıca farklı yerlerde çocuk oyun parkları da bulunmaktadır.
Her Çarşamba Çöpköy pazarı kurulmaktadır. Günümüzde Çöpköy’de PTT, Tarım Kredi Kooperatifi, Ceyhanoğlu Unlu Mamüller adlı bir şubesi Uzunköprü’de olmak üzere 2 adet ekmek fırını, Nadir Market adlı modern alışveriş imkanı sunan 1 adet market, 5 küçük bakkal dükkanı, 5’in üzerinde kıraathane, her türlü inşaat malzemesi satışı yapan Yüksel Ticaret adlı 1 nalburiye mağazası, Türkiye’nin en iyi köfte türü olan Uzunköprü köftesini kaliteli şekilde sunan Şalgamlı Üzeyir Et Lokantası, Efsane Köfte Lokantası ve Hikmet’in Yeri Lokantası adlı içkili restoranlar, tarım ve otomative yönelik sanayi işlerinin yapıldığı tamirhane ve marangoz işletmeleri, hayvan yemi ve zirai ürünler satan dükkanlar, iki adet benzinlik (Petrol Ofisi ve Sunpet), çiftlikler, süt toplama merkezleri, yağlı tohumlar ofisi, sağlık ocağı, belediye ek hizmet binası ve 1000 kişilik cami gibi olanaklar mevcuttur. Köyde iki ayrı mezarlık bulunmaktadır.
Çöpköy ile Uzunköprü arasında toplu taşıma hizmeti veren ve saat başı sefer yapan minibüsler mevcuttur. Çöpköy’e ulaşım günümüzde daha ziyade Uzunköprü üzerinden sağlanmaktadır. Alternatif olarak Hayrabolu-Alpullu-Lüleburgaz ya da Pehlivanköy-Babaeski yolları da tercih edilmektedir. Tekirdağ yönüne en elverişli yol Hayrabolu üzerinden olmakla birlikte bayır köylerinden kestirme şekilde de ulaşım sağlanabilir. Çanakkale-Gelibolu yönüne ise en uygun yol Uzunköprü-Keşan hattıdır, ancak yine alternatif köy bağlantı yolları mevcuttur. Uzunköprü – Beylikdüzü arasında yolcu taşıyan düzenli minibüs seferleri de vardır.
Köy içinde tüm ana cadde ve sokaklar asfalt döşeli ya da parke taşı ile kaplıdır. Zaman zaman yoğun yağmur yağışlarına yenik düşse de iyi çalışan bir kanalizasyon altyapısı vardır. Çöpköy’de musluk suyu içilebilmektedir, ancak sudaki kireç oranı oldukça yüksektir. Çöpköy Ovası’ndan çıkarılan su mahalledeki tüm evlere tesisatla ulaşmaktadır. Suyun çıkarıldığı artezyendeki çeşmeden 7/24 su akmaktadır ve hem mahalle sakinleri hem de civar köylerden gelenler tarafından ilaçlı olan tesisat suyu yerine bu artezyen suyu daha çok tercih edilmektedir. Çöpköy merasında da muhtelif yerlerde özellikle hayvan sulamak amacıyla yaptırılmış geniş yalaklı çeşmeler bulunmaktadır. Çöpköy, etrafı yüksekçe tepelerden oluşan bir ovalık olduğu için, sadece köye yakın vericileri bulunan Turkcell ve Vodafone hatları çekmekte, Türk Telekom ve diğer hatlar köy içinde çekmemekte, ancak yüksek tepelerde çekmektedir.
Coğrafi olarak önemli bir kesişim noktasında bulunan Çöpköy, nahiye olduğu dönemde aşağıdaki 16 köye hizmet veren bir yerel idare merkeziydi:
- Danişment
- Beykonak
- Başağıl (Küçük Mandıra)
- Bayramlı
- Ömerbey
- Karapürçek
- Yağmurca (Kestanbolu)
- Muhacırkadı
- Sazlımalkoç
- Sultanşah
- Elmalı
- Sipahi
- Bıldırköy
- Gazimehmet
- Turnacı
- Övenler
Çöpköy’den İstanbul’a göçenler genelde Küçükçekmece’de yaşamaktadırlar. Ayrıca Çorlu, Çerkezköy ve Kapaklı’da da çok sayıda Çöpköylü yaşamaktadır. İşi, tarlası Çöpköy’de olup Uzunköprü merkezde yaşayan çok sayıda mahalle sakini de vardır. Merkezi ve lokali İstanbul Küçükçekmece’de bulunan “Edirne Uzunköprü Çöpköy Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği” Çöpköylüleri bir araya getirmekte, pandemi öncesine kadar Çöpköy Hasat Şenliği etkinlikleri gerçekleştirmekte ve hemşehriler arasında dayanışmayı arttırmaya çalışmaktadır. Çöpköylüler arasında iletişimi arttırmayı ve köye aidiyet duygusunu geliştirmeyi amaçlayan “Trakya Doğa Yaşam – Çöpköy” adlı Facebook ve Instagram sosyal medya platformu da görsel ve yazılı içeriklerle bilgilendirme faaliyetleri yapmaktadır.
Kaynaklar:
- Çöpköylüler Derneği’nin websitesi ve Youtube kanalı
- “Derlemeler” kitabı: Hasan Durgut (1927 – 2008)
- “Çöpköy” Facebook grubu
- Index Anatolicus: Nişanyan Yeradları Envanteri
- YerenNet
- Uzunköprü Belediyesi websitesi
- Edirne İl Kültür Turizm Müdürlüğü websitesi
- TÜİK nüfus istatistikleri: nufusune.com websitesi
2 yorum. Yeni Yorum
Derlemeler bölüömündeki Hasan Turgut büyük amcam olur soyadı Durgut’tur, düzeltilmesini rica ediyorum.
Hasan DURGUT olmalıdır.
Merhaba, yorumunuz ve düzeltmeniz için teşekkürler. İlgili güncellemeyi yaptım. Rahmetli Hasan Amca bana o kitabını bizzat kendisi hediye etmişti, sehven yapılmış bir hata.
İyi günler.