2020’nin hiç hatırlanmak istenmeyecek bir yıl olmasına sebep olan COVID-19 salgını, tüm dünyada ve tabii ki Türkiye’de bireysel, sosyal, kültürel, ekonomik, iktisadi, idari, hukuki, dinî ve siyasi pek çok boyutlarda büyük ve genellikle olumsuz sonuçlar getirdi, getirmeye de devam ediyor. Bu süreçte özel sektörün, kamu sektörünün ve üçüncü sektör olan sivil toplumun faaliyetleri kesintiye uğradı. Dünya pandemiye hazırlıksız yakalanmıştı.
Özel sektörde ve kamuda kriz süreçlerinin yönetilmesi ile ilgili kısmen de olsa çalışmalar olmasına ve kapasiteleri itibariyle daha hızlı aksiyon alabilmelerine karşın özellikle Türkiye’de sivil toplum sektöründe kriz süreçlerinin etkili şekilde yönetilmesi için kayda değer çalışmalar yoktu. Pek çok sivil toplum örgütünde kriz dönemlerinde faaliyetlerini düzenleyen bir yol haritasının olmadığı fark edildi. Günümüzde milyonlarca kişiye ulaşan faaliyetler gerçekleştiren sivil toplumun işleyişinin bir kriz anında durması, her ne kadar kuruluş amaçları gereği pek çok sivil toplum örgütü olası olumsuz koşullarda hızlıca aksiyon alabilse de, bu küresel kriz pek çok dezavantajlı grubun hayati ihtiyaçlarının karşılanamaması anlamına geliyordu ki bu da ülke genelinde vahim bir tablo oluşturuyordu.
Bu önemli ihtiyacı gidermek ve sivil toplumu kriz dönemlerine hazırlamak için, örnek bir proje yürütülmesine karar verildi ve benim de kurucularından olduğum Sosyal Sorumlulukta Kalite Derneği’nin önderliğinde, aktif olarak çalışmalarına katıldığım Geleceği Paylaş Sivil İnisiyatifi ve İzmir Yaşar Üniversitesi iş birliği yapılarak, Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı ‘Bizi Bağlayan Şeyler’ Özel Desteği kapsamında “Kriz Dönemlerinde Sivil Toplum için Örgütlenme Prosedürü” hazırladı.
Prosedürün amacı, organizasyonların farklı kriz durumlarına yönelik yönetmeliklerini kendilerinin hazırlamalarına yardımcı olmak, yaşanan krizin türü, kapsamı ve boyutu ne olursa olsun her kurumun kendine göre uyarlayabileceği, faaliyetlerini durdurmadan sürece hızla uyum sağlayabileceği ve örgütlenebileceğini gösteren bir prosedür oluşturabilmek. Böylece her sivil toplum örgütünün, kriz dönemlerinde izlemek üzere kendi yol haritasını oluşturabilmesi için dinamik bir yapı sağlanmış oldu. Her alandan sivil toplum örgütünün kendi kapasitesine göre uygulayabileceği, olası krizlere hazırlanma, faaliyetlerinin her durumda sürdürülebilirliğini sağlama konusunda ülkemizde bir ilk örnek olan bu çalışma sektördeki önemli bir açığı kapattı.
Açık kaynak olarak yayınlanan prosedürü kendi organizasyon yapılarına göre uygulamak, olası krizlere bugünden kurumlarını hazırlamak isteyen sivil toplum örgütleri, https://kriz.sskd.org.tr adresinden tüm içeriklere ulaşabilirler.
İki bölümden oluşan prosedürün ilk bölümünde dünyada ve Türkiye’de kriz dönemlerinde sivil toplum örgütlerinin birlikte çalışabilmeleri amacıyla yapılan çalışmalar bir nevi akademik bir araştırma şeklinde sunuluyor ve iyi örneklere yer veriyor. İkinci bölümde ise sivil toplumda kriz prosedürü tanımları, içerikleri, yapısı, krizlerle ilgili kanun, yönetmelik ve yönerge gibi mevzuatlar ve hukuki dayanaklar, kriz döneminin tanımı, kriz etki değer analizi, kriz dönemlerinde görev dağılımları ve sorumluluklar, krize hazırlık, kriz simülasyonu, eğitimler, ağlar gibi kriz süreçlerinin ve krizleri yönetmek için hazırlanacak prosedürlerin her boyutunu ele alan başlıklar yer alıyor. Farklı alanlarda faaliyet gösteren sivil toplum örgütlerinin kendi yapılarına göre geliştirip uyarlayabileceği dinamik bir yapıya sahip olan prosedür, aslında, herhangi bir kriz anında hızlıca reaksiyon almayı sağlayabilecek bir yol haritası niteliğinde.
Sivil toplum örgütlerinin bu çalışmadan verimli şekilde yararlanabilmeleri için farkında olması ve yapması gerekenler de var tabii:
Prosedürün İncelenmesi: Prosedür uygulama yönetmeliği hazırlanması için yol haritası. Bu yüzden, öncelikle içeriğin, tüm maddelerin incelenmesi gerek. Tıklayıp okumaya başlayın: https://sskd.org.tr/prosedur.pdf
Durum Analizi: Yönetmelik hazırlanmadan önce organizasyonların kendi durum analizlerini yapmaları faydalı olur.
Yönetmelik Hazırlama: Prosedürdeki maddeleri takip ederek her kurumun farklı kriz dönemleri için kendi yönetmeliğini hazırlayabilir. Tabii ki örnek yönetmelikler incelenebilir.
Güncel Tutma: Hazırlanan yönetmeliklerin organizasyonların ve çevrenin değişen koşullarına göre yılda en az 1 defa güncellenmesi iyi olur.
Sosyal Sorumlukta Kalite Derneği önderliğinde, Geleceği Paylaş Sivil İnisiyatifi ve Yaşar Üniversitesi ortaklığında, Avrupa Birliği Sivil Düşün Programı, Gençlik Çalışmaları Derneği, Karşıyaka Belediyesi, Corona Günlerinde İyilik Platformu ve bireysel desteklerle hayata geçirilen ve benim de katkıda bulunduğum bu önemli projede emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunuyorum.
Proje ve kriz prosedürü hakkında bilgi almak için tanıtım videolarını izleyebilirsiniz.
Kaynaklar:
- Sosyal Sorumlulukta Kalite Derneği kurucu başkanı Ümit Toprak Yardım’ın proje tanıtım yazısı: https://kriz.sskd.org.tr/tanitim
- Geleceği Paylaş İnisiyatifi koordinatörü Oya Demir’in 22 Ekim 2020 tarihinde Ege’de Son Söz internet gazetesinde yayınlanan yazısı: http://www.egedesonsoz.com/yazar/sivil-toplum-ve-kriz/15195
- Sivil Toplum Geliştirme Merkezi (STGM)’nin tanıtım yazısı: https://www.stgm.org.tr/e-kutuphane/kriz-donemlerinde-sivil-toplum-icin-orgutlenme-proseduru
- AB-ilan.com’daki proje tanıtım yazısı: https://ab-ilan.com/kriz-donemlerinde-sivil-toplum-icin-orgutlenme-proseduru
- Proje Yönetimi Okulu’ndaki proje tanıtım yazısı: https://www.abprojeyonetimi.com/kriz-donemlerinde-sivil-toplum-icin-orgutlenme-proseduru
